อุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญ อยู่ในพื้นที่ป่าสงวนแห่งชาติแม่สอด ตำบลด่านแม่ละเมาะ ตำบลพะออ ตำบลพระธาตุผาแดง ตำบลแม่กุ ตำบลแม่ตาว ตำบลมหาวัน อำเภอแม่สอด, ตำบลช่องแคบ ตำบลพบพระ ตำบลคีรีราษฎร์ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก ประกอบไปด้วยป่าที่อุดมสมบูรณ์ พื้นที่เป็นภูเขาสูงสลับซับซ้อนเป็น แหล่งต้นน้ำลำธาร และยังเป็นต้นกำเนิดของห้วยแม่ละเมา มีเนื้อที่ประมาณ 855 ตารางกิโลเมตร หรือ 534,375 ไร่
ลักษณะภูมิประเทศ
    พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับซับซ้อนวางตัวไปตามแนวเหนือใต้ มีพื้นที่ราบเล็กน้อยตามเขตลำน้ำ ยอดเขาสูงเด่นในพื้นที่มีดอยป่าตาล ดอยเด่นกระทิง ดอยหลวง ดอยหมากหมื่น เขาลมพักเย็น เป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาถนนธงชัย มียอดเขาที่สูงที่สุดอยู่ทางทิศใต้สูงถึง 1,765 เมตร จากระดับน้ำทะเล พื้นที่ตั้งอยู่ในเขตมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ทำให้มีฝนตกชุกตลอดปี จึงเป็นพื้นที่ต้นน้ำลำธาร ต้นกำเนิดของห้วยแม่ละเมา ห้วยอุ้มเปี้ยม ที่มีทิศทางการไหลของน้ำจากทิศใต้สู่ทิศเหนือ มีลำห้วยหลายสายที่มีต้นกำเนิดจากพื้นที่นี้ไหลสู่พื้นที่เกษตรกรรมของอำเภอแม่สอด อำเภอพบพระ เช่น ห้วยแม่สอด ห้วยแม่ดาว ห้วยผักกูด ฯลฯ ลักษณะภูมิอากาศเนื่องจากลักษณะภูมิประเทศตั้งอยู่ในเขตมรสุมตะวันตกเฉียงใต้
ลักษณะภูมิอากาศ
    ส่วนใหญ่จึงมีอากาศเย็นสบาย แบ่งตามฤดูกาลได้ 3 ฤดู คือ
  1. ฤดูร้อน เริ่มจาก เดือนมีนาคม-พฤษภาคม อากาศไม่ร้อนจัดเพราะเป็นที่สูงมีลมพัด
  2. ฤดูฝน เริ่มจาก เดือนมิถุนายน-ตุลาคม ไม่หนาวมากวัดอุณหภูมิต่ำสุดได้ 6 องศาเซลเซียส
  3. ฤดูหนาว เริ่มจาก เดือนพฤศจิกายน-กุมภาพันธ์ มีฝนตกชุกและสม่ำเสมอตลอดฤดู
  ในช่วงฤดูร้อนอากาศไม่ร้อนจัด เพราะเป็นที่สูงมีลมพัด ฤดูหนาวไม่หนาวมาก วัดอุณหภูมิต่ำสุดได้ 6 องศาเซลเซียส ฤดูฝนมีฝนตกชุกและสม่ำเสมอตลอดฤดู ปริมาณน้ำฝนอยู่ระหว่าง 1,500-2,000 มิลลิเมตร/ปี
พันธุ์ไม้และสัตว์ป่า
    สภาพป่าทั่วไปยังคงสมบูรณ์ ส่วนมากเป็นป่าเบญจพรรณ และป่าบางส่วนเป็นป่าสนเขา พันธุ์ไม้ที่สำคัญ ได้แก่ สัก ยาง ประดู่ สนเขา มะม่วงป่า เต็งรัง เหียง ตะเคียนหนู ตะเคียนทอง มะค่าโมง มะค่าแต้ แดง ยมหอม ยมหิน ฯลฯ ไม้พื้นล่าง เช่น เฟิร์น บอนป่า กระเจียวป่า เป็นต้น สัตว์ป่า จากการสำรวจพบว่ามีหลายชนิดเช่น กระทิง กวาง เก้ง หมี นกชนิดต่างๆ เสือ หมูป่า ไก่ป่า ไก่ฟ้า งูชนิดต่าง ๆ เม่น อีเห็น ชะนี ลิง กระจง หมาป่า ฯลฯ ทั้งนี้เนื่องจากพื้นที่ทางใต้ติดกับอุทยานแห่งชาติ คลองวังเจ้า เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง และสหภาพพม่า
แหล่งท่องเที่ยว
   น้ำตกพาเจริญ เป็นน้ำตกหินปูนเกิดจากห้วยน้ำนัก มีน้ำตลอดปีมีถึง 97 ชั้น สภาพป่าบริเวณน้ำตก อากาศเย็นสบาย ปัจจุบันมีสำนักงานวนอุทยานน้ำตกพาเจริญ มีเจ้าหน้าที่และพนักงานดูแลคอยอำนวยความปลอดภัย มีสิ่งอำนวยความสะดวก คือ ลานจอดรถชั่วคราว (ใช้เฉพาะบางฤดู) ลานสำหรับกางเต็นท์พักแรมปัจจุบันเป็นแหล่งท่องเที่ยวแห่งหนึ่งของอำเภอพบพระ และอำเภอแม่สอดที่ชาวไทยและชาวต่างประเทศชอบมาเที่ยวชมอยู่เสมอ อยู่ในเขตป่าแม่สอด
   น้ำตกสายฟ้า น้ำตกสายรุ้ง อยู่ในเขตป่าแม่สอด ท้องที่หมู่ที่ 4 ตำบลพบพระ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก มีถนนเข้าถึง ซึ่งสามารถเข้าชมได้เฉพาะฤดูแล้งและฤดูหนาวมีต้นกำเนิดจากห้วยน้ำหนักมีน้ำตลอดปี น้ำตกมีความสวยงามตามธรรมชาติและละอองน้ำกระทบแสงแดดเป็นรุ้งกินน้ำ
   บ่อน้ำร้อนห้วยน้ำ เป็นบ่อน้ำร้อนตามธรรมชาติ อุณหภูมิของบ่อน้ำในบ่อวัดได้ 60 องศาเซลเซียส มีถึง 3 บ่อ ในบริเวณใกล้เคียงกันตั้งอยู่ที่หมู่ 4 อำเภอพบพระ ในเขตป่าแม่สอด ปัจจุบันทางอำเภอพบพระได้พัฒนาเป็นแหล่งท่องเที่ยวจัดศาลาพักร้อนใกล้บ่อน้ำร้อนส่วนที่ติดกับถนน รพช. สายพบพระ-ช่องแคบ สามารถเที่ยวชมได้ตลอดปีเพราะมีถนน รพช. เป็นถนนดินลูกรังมาตราฐานและมีห้วยน้ำนักไหลผ่านด้านหลัง บ่อน้ำร้อน
   น้ำตกป่าหวาย เป็นน้ำตกหินปูนเกิดจากห้วยหวายมีน้ำไหลตลอดปีมีจำนวนชั้นมากกว่า 100 ชั้น สภาพป่าบริเวณน้ำตกสมบูรณ์มาก มีไม้ตั้งแต่ขนาดกลางจนถึงขนาดใหญ่ เนื่องจากพันธุ์ไม้บริเวณน้ำตกมีไม้หวายจำนวนมาก จึงเรียกน้ำตกป่าหวาย เป็นส่วนหนึ่งของต้นน้ำอุ้มเปี่ยมอยู่ใน ท้องที่ หมู่ 3 ตำบลคีรีราษฎร์ อำเภอพบพระ จังหวัดตาก ปัจจุบันทางอำเภอพบพระได้พัฒนาทางเข้าชมน้ำตกป่าหวายจากถนนหลวงหมายเลข 1090 ตรง กิโลเมตรที่ 40 เข้าถึงหมู่บ้านป่าหวายเป็นระยะทาง 17 กิโลเมตร และจากหมู่บ้านป่าหวายถึงน้ำตกป่าหวาย อีก 3 กิโลเมตร นับว่าเป็นน้ำตกที่สวยงามและสามารถพัฒนาให้เป็นแหล่งดึงดูดนักท่องเที่ยวได้อย่างดีอีกแห่งหนึ่งด้วย มีน้ำตกที่สวยงามและสภาพป่าที่อุดมสมบูรณ์
   น้ำตกห้วยตะปูเคาะ เป็นน้ำตกที่สวยงามอีกแห่งหนึ่งอยู่ทางทิศเหนือของป่าแม่สอด ห่างจากถนนหลวงสาย 105 ตรงกิโลเมตรที่ 33 ประมาณ 1 กม. เกิดจากห้วยตะปูเคาะ ที่มีต้นน้ำอยู่บริเวณดอยบุญตา พื้นที่นิคมชาวเขาดอยมูเซอร์ น้ำตกหลายชั้นแตกต่างกันไป มีน้ำไหลตลอดปี แต่สวยงามมากในฤดูฝน สภาพบางช่วงยังอุดมสมบูรณ์อยู่มีไม้ใหญ่ขึ้นอยู่จำนวนมาก เป็นแหล่งต้นน้ำของห้วยแม่ละเมาแห่งหนึ่ง และบางส่วนถูกแผ้วถางใช้เป็นที่ทำการเกษตรอยู่ในท้องที่หมู่ 5 ตำบลแม่ละเมา อำเภอแม่สอด ปัจจุบันไม่เป็นที่รู้จักแต่สามารถพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวได้ เพราะอยู่ไม่ห่างจากถนนมากนัก ใกล้จุดชมวิวถนนหลวงสาย 105 ตรงกม. ที่ 33 และร้านค้าชาวเขาดอยมูเซอร์ การเดินเที่ยวชมสะดวกมาก เนื่องจากมีทางเดินชาวเขาเผ่ามูเซอร์ ที่ใช้ในการเดินเข้าป่าเพื่อหาของป่า ควรอนุรักษ์ไว้ในรูปแบบของอุทยานแห่งชาติอย่างเร่งด่วน มิฉะนั้นสภาพป่าจะถูกทำลายธรรมชาติและแหล่งต้นน้ำจะไม่มี    
   จุดชมวิว บนถนนหลวงสาย 1090 ช่วง กม. ที่ 50 ซึ่งเป็นจุดที่มีความสูงจากระดับน้ำทะเล 1,018 เมตร ในฤดูหนาวจะสามารถมองเห็นทะเลหมอกตามหุบเขา และสามารถมองเห็นทิวทัศน์ในพื้นที่โครงการจัดที่ทำกินเฉพาะพื้นที่ เขตอำเภอพบพระได้อย่างสุดลูกหูลูกตา มีอากาศเย็นสบาย อันเป็นจุดท่องเที่ยวแห่งหนึ่งในเขตพื้นที่ที่สำรวจ
สิ่งอำนวยความสะดวก อุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญ ได้จัดสถานที่การเต็นท์ไว้บริการนักท่องเที่ยว
การเดินทาง เดินทางโดยรถ บขส. จากกรุงเทพฯ-แม่สอด โดยอาศัยทางเดินหมายเลข 105 ทางตอนเหนือของ ทางหลวงหมายเลข 1090 ทางทิศตะวันตก และทิศใต้ก็จะผ่านสถานที่ท่องเที่ยวแหล่งต่างๆ ของอุทยานแห่งชาติ น้ำตกเจริญ
การติดต่อ  อุทยานแห่งชาติน้ำตกพาเจริญหมู่ 6 ต.ช่องแคบ, อ.พบพระ จ.ตาก 63160