ข้อมูลท่องเที่ยว จังหวัดเชียงราย
ชนเผ่าอาข่าและชนเผ่าลาหู่ : วันที่ข้าพเจ้ารู้จัก
บันทึกการเดินทางสู่....บ้านอาข่า
(ดูรูปใหญ่ คลิ๊กที่รูปนะครับ)  วันที่
4 กันยายน 2547 : หลังจากที่ผมเองจองทัวร์ของ โครงการท่องเที่ยวชมเผ่า ที่ จ.เชียงราย ซึ่งตรงกับประเพณีปีใหม่ของเผ่าอาข่า (อีก้อ) ก็ได้รับการอำนวยความสะดวกเป็นอย่างดีจากคุณสมศักดิ์ มาลี ซึ่งเป็นประธานโครงการนี้อยู่ พี่สมศักดิ์ก็มารอรับที่ บขส.เชียงราย จากนั้นก็เดินทางมาที่ กลุ่มศิลปะวัฒนธรรมการกระจกเงา หลังจากรับฟังโปรแกรมแบบคร่าวๆ พวกเราก็เดินทางสู่ บ้านอาผ่า ซึ่งเป็นหมู่บ้านชาวเขาเผ่าอาข่า (อีก้อ) ได้จัดงานปีใหม่ (โล้ชิงช้า) มาติดตามเรื่องราวบันทึกการเดินทางของผมกันได้แล้วครับ เราเดินทางถึงบ้านอาผ่าก็ใกล้เที่ยงวัน อาหารกลางวันของเราก็ข้าวห่อครับ ไปตั้งวงกันที่หมู่บ้านกันเลย หลังจากทานอาหารกันเสร็จ ก็แยกย้ายกันเข้าบ้านใครบ้านมัน คืนนี้เรานอนโฮสเตย์กันที่บ้านอาข่า จากนั้นผมเองก็เตรียมตัวสำรวจหมู่บ้าน แวะทักทายกับชาวบ้านในหมู่บ้าน เดินกันตั้งแต่หน้าหมู่บ้านถึงท้ายหมู่บ้านกันเลย หมู่บ้านที่เราพักชื่อว่าบ้านอาผ่า |
|||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||
| อาหารกลางวันของเรา | ของฝากจากชนเผ่า | สาวญี่ปุ่นแต่งชุดอาข่า | ถ่ายรูปกับเผ่าอาข่า | ||||||||||
ข้อมูลบ้านอาข่า อาข่าจะมีการสร้างบ้าน 2 ลักษณะ คือ 1.บ้านที่สร้างให้มีพื้นที่อาศัยติด 2. บ้านแบบยกพื้นทั้งหลัง บ้านของชาวอาข่าแต่ละหลังจะมีที่กั้นห้องเป็นสองฝ่าย คือ ห้องของฝ่ายผู้ชาย และห้องของฝ่ายผู้หญิง (ผู้ชายกับผู้หญิงไม่สามารถนอนด้วยกันได้) มีเตาไฟไว้ภายในบ้าน 2 เตา ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับขนาดของบ้านแต่ละหลังด้วย สิ่งศักดิ์สิทธิ์ภายในบ้าน 1.ศาลขวัญข้าว สร้างไว้เพื่อเก็บพันธุ์ข้าว 2.หิ้งผีบรรพบุรุษ เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่สุดในบ้าน ซึ่งเปรียบเสมือนหิ้งพระของคนไทย จะอยู่เหนือต้นเสาระหว่างห้องผู้หญิง และห้องผู้ชาย สร้างไว้เพื่อเป็นที่อยู่ของผีบรรพบุรุษ 3.ห้องนอนฝ่ายหญิง เป็นห้องที่หวงห้ามภายในบ้านแขกจะเข้าไปก่อนได้รับอนุญาตไม่ได้ |
|||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||
| หมู่บ้านอาข่า | ลานประจำหมู่บ้าน | บ้านอาข่า | ระเบียงบ้าน | ||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||
| หมู่บ้านอาข่า | ยุ้งเก็บข้าว | ใต้ถุนบ้าน | ลักษณะหมู่บ้าน | ||||||||||
ประเพณีโล้ชิงช้า
หรือ วันปีใหม่ของอ่าข่า ประเพณีโล้ชิงช้า หรืออาข่าเรียกว่า "แย้ขู่อ่าเผ่ว" ซึ่งจะมีการจัดขึ้นทุกๆ ปี ประมาณปลายเดือนสิงหาคม ถึงต้นเดือนกันยายน ประวัติความเป็นมา ประเพณีโล้ชิงช้ามีต้นกำเนิดที่ประเทศจีนในปัจจุบัน ประเพณีโล้งชิงช้าถือเป็นประเพณีทีให้ความสำคัญกับผู้หญิง ฉะนั้นผู้หญิงอาข่ามีการแต่งกาย ด้วยเครื่องทรงต่างๆ อย่างสวยงามได้เต็มที่ ในการจัดประเพณีโล้ชิงช้าแต่ละปีของอาข่า จะต้องมีฝนตกลงมา ถ้าปีไหนเกิดฝนไม่ตก อาข่าถือว่าไม่ดี ผลผลิตที่ออกมาจะไม่งอกงาม ประเพณีโล้ชิงช้า มีระยะเวลาในการจัดรวม 4 วันด้วยกัน วันแรก ผู้หญิงอาข่าที่เป็นแม่บ้าน หรือลูกสาว จะแต่งตัวด้วยชุดประจำเผ่าเต็มยศแล้วออกไปตัดน้ำที่บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ เพื่อจะนำมาใช้ในการประกอบพิธีกรรม ซึ่งในวันนี้ก็มีการตำข้าวปุ๊ก ข้าวปุ๊กคือข้าวเหนียว ที่แช่ไว้ประมาณ 1 คืน จากนั้นก็นำมานึ่ง แล้วก็มาตำอย่างละเอียด มีการตำงาดำผสมเกลือด้วย ข้าวปุ๊กต้องใช้ในการทำพิธีกรรมครับ วันที่สอง ผู้นำศาสนา (หรือหมอผีของหมู่บ้าน) ก็จัดการสร้างชิงช้า ชาวบ้านก็จะมารวมตัวช่วยงานกันอย่างเต็มที่ ในวันนี้จะไม่มีการฆ่าสัตว์ หลังจากที่สร้างชิงช้าเสร็จ ก็จะมีพิธีเปิดโล้ชิงช้าโดย ผู้นำศาสนาจะเป็นผู้เปิดโล้ก่อน จากนั้นทุกคนก็สามารถโล้ได้ หลังจากที่สร้างชิงช้าใหญ่ของชุมชนเสร็จก็ต้องมาสร้างชิงช้าเล็กไว้ที่หน้าบ้านเพื่อให้ลูกหลานของตนเล่น ทุกครัวเรือนจะต้องสร้างเพราะถือว่าเป็นพิธี วันที่สาม วันนี้ถือเป็นวันพิธีใหญ่ มีการเลี้ยงฉลองกันทุกครัวเรือนมีการเชิญผู้อาวุโส หรือแขกต่างหมู่บ้านมาร่วมรับประทานอาหารในบ้านของตน ผู้อาวุโสก็จะมีการอวยพรให้กับเจ้าบ้านประสบแต่ความสำเร็จในวันข้างหน้า วันที่สี่ วันสุดท้ายของพิธีกรรม วันนี้จะไม่มีการประกอบพิธีกรรมอะไรทั้งสิ้น นอกจากพากันมาโล้ชิงช้า เพราะเป็นวันสุดท้ายที่จะได้โล้ในปีนี้ |
|||||||||||||
|
|||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||
|
|||||||||||||
หลังจากที่ได้สำรวจหมู่บ้านกันแล้ว
สิ่งที่ต้องเรียนรู้อย่างขาดไม่ได้คือ ข้อห้ามตามประเพณีที่เราต้องระวังมากหน่อยเพราะเราไม่รู้ว่าจะเสียผีเมื่อไหร่ 1. ศาลผีบ้าน คล้ายศาลพระภูมิของเรา 2. ประตูหมู่บ้าน มีทั้งหน้าหมู่บ้านและหลังหมู่บ้าน ที่ประตูหมู่บ้านก็จะมีตุกตาไม้ตามรูปที่ถ่ายมาให้ดูกัน 3. บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งน้ำในบ่อเขาจะใช้ประกอบพิธีกรรมต่างๆ 4. ตะกร้าในห้องนอนผู้หญิง ผมเองไม่ได้เข้าไปถ่ายมา ข้อห้ามทั้ง 4 ข้อ ถ้าใครไปจับไปสัมผัส ก็ต้องมีการเสียผีครับ จะถูกจะแพงก็แล้วแต่หมู่บ้านจะกำหนดครับ |
|||||||||||||
|
|||||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||
| ประตูหน้าหมู่บ้าน | ประตูหลังหมู่บ้าน | ตุ๊กตาหลังหมู่บ้าน | บ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์ | ||||||||||
 |
 |
 |
 |
||||||||||
| เตาไฟบนบ้าน | อาหารอาข่า | การละเล่น | เต้นรำรอบกองไฟ | ||||||||||
สำหรับคืนนี้ผมเองนอนโฮมสเตย์
คือนอนที่บ้านอาข่าเลยครับ เจ้าของบ้านอากองก็ใจดี จัดที่หลับที่นอนไว้พิเศษ บ้านอ่าขา มี 2 ห้อง แยกชาย-หญิง (รวมทั้งสามี ภรรยาก็ต้องนอนกันคนละห้อง) ที่ปลายเท้าจะมีกองไฟก่อเอาไว้ และบ้านทุกหลังก็จะมีระเบียงหน้าบ้านไว้เป็นที่นั่งเล่น ทำอาหาร รวมกลุ่มสังสรรค์ หลังจากที่ทานอาหารเย็นเรียบร้อยแล้ว กลางคืนก็มีการเต้นรำของผู้หญิง ซึ่งงานปีใหม่นี้มีกัน 4 วัน 4 คืน พูดกันแบบง่ายๆว่า งานปีใหม่หรือประเพณีโล้ชิงช้าเป็นงานที่จัดขึ้นเพื่อผู้หญิงโดยเฉพาะ เพื่อให้ผู้หญิงได้พักผ่อนบ้างหลังจากทำงานหนักมาเกือบตลอดปี ดังนั้นก็จะมีผู้หญิงเต้นรำกันทั้งกลางวันและกลางคืน มีการฆ่าหมู เชือดวัว เลี้ยงเหล้าป่า(สรถ.)กันเต็มที่... |
|||||||||||||
|
|||||||||||||
| วันที่ 5
กันยายน 2547 : เช้าวันนี้ในหมู่บ้านมีการฆ่าหมู ล้มวัว แบ่งสรรปันส่วนกัน จากนั้นก็มาดูการตำข้าวปุ๊ก (ข้าวคลุก) ซึ่งเขาจะเอาข้าวเหนียวมาแช่น้ำไว้ 1 คืน จากนั้นก็นำมานึ่งให้สุกแล้วมาตำในครกให้ละเอียดแล้วมาคลุกกับงา และนำำไปย่างไฟหรือทอดก็ได้ ถ้าหากใครได้กินข้าวปุ๊กก็ถือว่าได้บุญมาก ผมเองได้ข้าวปุ๊กมา 2 ชิ้น ก็ถือว่าได้บุญกันแต่เช้ากันเลย |
|||
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
| อาหารเช้า | ข้าวปุ๊ก | บ้านที่ผมพัก | เต้นรำของชาวอาข่า |
:
หลังจากที่ทานอาหารเช้า ผู้หญิงก็จะแต่งตัวออกมาเต้นรำกันต่อ
จากนั้นก็ไปโล้ชิงช้า ถือว่าเป็นการเอาฤกษ์เอาชัยให้หมู่บ้าน
|
|||
 |
 |
 |
 |
|
|||
เรียนรู้ภาษาของชาวอาข่าอู่ดู่ถ่องมะ
: สวัสดีครับ/ค่ะ น้อจ้อซะโดเมี๊ยหล่า : คุณสบายดีหรือเปล่า น้ออ่าก๊าแนล้าเถ่ : คุณมาจากไหน? ง้าเจ่ห่าแนล๊าเอ : ผม/ฉัน มาจากเชียงราย น้ออ่าก๊าอี้แวยเอ : คุณกำลังจะไปไหน? หน่อเอชอเมี๊ยอ่าโย้ยคุเท : คุณชื่ออะไร? หง่าเออชอเมี๊ย...อาผ่า...แล้คุเอ : ผม/ฉันชื่อ...อาผ่า...ครับ/ค่ะ กื่อหล่องหื่อมะเต : ขอบคุณครับ/ค่ะ อิ้จุด้อเออ : ดื่มน้ำ ห่อจ่าจ่าเออ : กินข้าว หว่อม๊ะเด : ลาก่อนนะ อ่าเจ่มิแน : ทำไม? ถี่เจ่หม่าเงอะ : ไม่เป็นไร ง้าหนองก่ายะ/เออ : ฉันรักเธอ หงาแปชอปายาแม๊โล่/หล่า : ช่วยฉันหน่อยได้ไหม? อ๊ะแมยเนี๊ย : เท่าไหร่? ยาถ่องโจ้วก่าหล่าห่าแช้เมี๊ย : ยินดีที่ได้รู้จัก อี่นอง : วันนี้ อ่ะคะนือส่อ : วันพรุ่งนี้ มี๊นอง : เมื่อวานนี้ อ๊ะมยาง : เท่าไหร่? อ่าก้า : ที่ไหน? อ่าก๊าอี๊เท : ไปไหน? |
รูปบันทึกการเดินทาง อาข่า มูเซอร์
ดอยบ่อ วัดป่าอาชาทอง ดอยวาวี
ตอนที่ 1 : เดินทางสู่
บ้านอาข่า อีก้อ งานประเพณีปีใหม่อีก้อ
ตอนที่ 2 : เดินทางสู่
บ้านลาหู่ มูเซอร์ ทะเลหมอกดอยบ่อ
ตอนที่ 3 : เดินทางสู่
ดอยวาวี วัดป่าอาชาทอง