• เมื่อ 25 ปีที่ผ่านมา บริเวณบ้านดง บ้านห้วยห้อม อำเภอแม่ลาน้อย และบ้านป่าแป๋ อำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งเป็นพื้นที่ต้นน้ำแม่ลาน้อย และแม่น้ำแม่สะเรียง มีการปลูกฝิ่น และทำไร่เลื่อนลอยอย่างกว้างขวาง ในปี พ.ศ. 2513 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว พร้อมด้วยสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิต์ พระบรมราชินีนาถ เสด็จเยี่ยมราษฎรชาวเขาบ้านป่าแป๋และบ้านห้วยห้อมเป็นครั้งแรก ทั้งยังได้พระราชทานทุนทรัพย์ จำนวน 20,000 บาท จัดตั้งเป็นธนาคารข้าวแห่งแรกของโลก จนกระทั้งปี พ.ศ. 2516 ได้เสด็จพระราชดำเนินมาเยี่ยมราษฎรทั้งสองหมู่บ้านเป็นครั้งที่ 2 และทรงรับสั่งให้ประธานมูลนิธิโครงการหลวง เข้าช่วยเหลือพัฒนาอาชีพแก่ชาวเขา โดยเฉพาะด้านเกษตรกรรม สังคม และสาธารณสุข
• ปี พ.ศ. 2523 ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่ลาน้อยจึงก่อตั้งขึ้นสำเร็จ โดยใช้พื้นที่บ้านดงเป็นที่ทำการ เนื่องจากสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงเคยทอดพระเนตรพื้นที่แล้ว ประกอบกับเป็นที่ตั้งของโรงเรียนตำรวจตระเวณชายแดน (สมเด็จย่าฯ ทรงก่อตั้งขึ้นในนามของสมาคมศิษย์เก่าศิริราชพยาบาล เมื่อปี พ.ศ. 2516) ซึ่งเป็นศูนย์กลางพัฒนาด้านการศึกษาแก่เยาวชนในท้องถิ่น ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่ลาน้อย มีพื้นที่รับผิดชอบ 91.75 ตารางกิโลเมตร หรือ 57,368 ไร่ ครอบคลุม 14 หมู่บ้า ประกอบด้วยชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยง และเผ่าลั๊วะ
การเดินทาง
• จากตัวเมืองเชียงใหม่ใช้เส้นทางหลวงหมายเลข 108 สายเชียงใหม่-แม่ฮ่องสอน ผ่านอำเภอหางดง-สันป่าตอง-จอมทอง-ฮอด-แม่สะเรียง มุ่งหน้าอำเภอแม่ลาน้อย ถึง กม. 132 ให้เลี้ยวขวาขึ้นดอยอีก 30 กิโลเมตร (ถนนบางส่วนเป็นลูกรัง) ระยะทางจากตัวเมืองเชียงใหม่ถึงศูนย์ฯ ประมาณ 255 กิโลเมตร
หมายเหตุ.- ใช้รถกระบะหรือรถโฟร์วีลไดร์ฟเท่านั้น หรือใช้บริการรถยนต์รับจ้าง จุดจอด ณ สถานีขนส่งอาเขต ลงที่ตัวอำเภอแม่ลาน้อย จากนั้นต้องเหมารถต่อไปยังศูนย์ฯ อีก 30 กิโลเมตร (เป็นทางขึ้นเขา)
กิจกรรมท่องเที่ยว
- ชมไร่เสาวรส เก็บเกี่ยวผลผลิตช่วงเดือนกรกฏาคม-ธันวาคม
- ชมไร่กาแฟ พร้อมชิมกาแฟสด
- นาข้าวแบบขั้นบันได
- เที่ยวชมวัฒนธรรมและประเพณีการไหว้ผีหมู่บ้าน จัดในช่วงเดือนมิถุนายนของทุกปี
- พิธีกรรมเซ่นไหว้เจ้าที่เพื่อการเกษตร จะเริ่มตั้งแต่การเพาะปลูกไปจนถึงเก็บเกี่ยว
- การเรียกขวัญและผูกด้ายขวัญ พิธีนี้กระทำขึ้นในหลายโอกาส อาทิ ขึ้นปีใหม่ แต่งงาน รับขวัญเด็กแรกเกิด งานศพ ฯลฯ
เส้นทางศึกษาธรรมชาติ
- น้ำตกทีราชันย์ ขนาดกลาง สูง 3 ชั้น อยู่ห่างจากศูนย์ฯ 6 กิโลเมตร
- น้ำตกในเขตบ้านดงใหม่ สูง 5 ชั้น หนทางค่อนข้างลำบากจึงควรติดต่อเจ้าหน้าที่ก่อน
- น้ำตกทีลอเล สูง 5 ชั้น ห่างจากศูนย์ฯ 15 กิโลเมตร มีทางรถเกือบถึงน้ำตกแล้ว เดินเท้าต่ออีก 3 กิโลเมตร
ของฝาก
- การทอผ้าฝ้ายและผ้าขนแกะ
- การตีเครื่องเงิน
- การจักสาน
ที่พัก + ร้านอาหาร
- บ้านพักรับรองภายในศูนย์ฯ จำนวน 2 หลัง รับรองได้หลังละ 20 คน
- เต็นท์บริการ ขนาด 3-4 คน ราคา 100 บาท/หลัง/คืน ถุงนอนราคา 20 บาท/ถุง/คืน กรณีนำเต็นท์มาเองคิดค่าบริการพื้นที่ 20 บาท/หลัง/คืน
- พักแบบโฮมสเตย์ใน 4 หมู่บ้านรอบๆ ศูนย์ฯ ประมาณ 50 หลัง ราคา 100 บาท/คน/คืน
- ไม่มีร้านอาหารบริการภายในศูนย์ฯ แต่หากมาเป็นหมู่คณะมีบริการจัดหาให้ ราคาตามแต่ตกลง
สถานที่ติดต่อ
• ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงแม่ลาน้อย บ้านดง หมู่ 5 ตำบลห้วยห้อม อำเภอแม่ลาน้อย จังหวัดแม่ฮ่องสอน 58120
• หรือติดต่อฝ่ายประชาสัมพันธ์ สำนักงานมูลนิธิโครงการหลวง จังหวัดเชียงใหม่ โทร. 0-5381-0765 ต่อ 108
• หรือกองพัฒนาเกษตรที่สูง โทร. 0-5328-1238-40